از متداول اختلافات، دعوای اثبات مالکیت است. در مورد مالکیت، دعاوی مختلفی مطرح می گردد ممکن است در مورد سند یا در مورد ابطال و یا اثبات مالکیت دعوی مطرح شود.
مالکیت در لغت به معنی مالک بودن می باشد و در اصطلاح حقوقی، حقی است که انسان نسبت به شی دارد و می تواند هرگونه تصرفی در آن بکند بجز آنچه که مورد استثنای قانون است. اگر به داشتن اطلاعات نسبت به دعوای اثبات مالکیت علاقه مند هستید با ما در ادامه ای ن مقاله همراه باشید.
مالکیت چیست؟
قبل از آشنایی با دعوای اثبات مالکیت بیایید با کمی با اصحلاح مالکیت بیشتر آشنا شویم.
طبق قانون مدنی هر مالکی نسبت به اموال خود حق همه گونه تصرف را دارد مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد. البته تصرف باید به قدر متعارف باشد یعنی موجب ضرر و زیان به دیگران، مثلآ همسایه نگردد.
برای اثبات مالکیت راه های مختلف قانونی وجود دارد که یکی از بارزترین آن ها تصرف است. در واقع تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است.
لازم به ذکر است که اگر ثابت شود که این مالکیت ناشی از انتقال قانونی نبوده، مالکیت معتبر نمی باشد به عبارت دیگر فرد مدعی باید ثابت کند که ملک از راه قانونی به وی منتقل شده است.
شرایط طرح دعوای اثبات مالکیت چیست؟
1- وجود قرارداد کتبی یا شفاهی
بدان معنا که در این زمینه خواهان دعوای باید ابتدا نسبت به اثبات وجود قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر انتقال مالکیت اقدام کند ، چرا که خواهان بدون تردید دارای سند عادی یا دلیلی غیر از سند رسمی مانند قرارداد شفاهی است که می‌تواند در این زمینه ارائه کند.
توجه داشته باشید که برای طرح دعوای اثبات مالکیت صرف وجود سند یا قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر وجود قرارداد شفاهی یا عادی کفایت نمی‌کند.
2- اثبات اعتبار قرارداد
با اثبات وجود یک قرارداد یا اثبات طرق قانونی نقل و انتقال ملک، کار خواهان دعوا برای طرح دعوای اثبات مالکیت به اتمام می‌رسد و خوانده دعوا باید به اعتبار سند عادی از دعوا دفاع کند و اگر دلیلی از طرف خوانده بر بی‌اعتباری قرارداد اثبات‌شده از سوی خواهان ارائه شود، اثبات اعتبار قرارداد نیز بر عهده خواهان که مدعی اعتبار قرارداد است، خواهد بود.
این امر بدان جهت است که ممکن است قرارداد معتبری نیز تنظیم شده باشد اما با جهاتی قانونی بعد از تنظیم، فسخ، اقاله یا ابطال گشته باشد. بنابراین با دفاع مؤثر از طرف خوانده، خواهان باید اعتبار قرارداد خود را نیز اثبات کند.
3- الزام به تنظیم سند
از شرایط دیگر شرایط در طرح دعوای اثبات مالکیت طرح خواسته الزام به تنظیم سند در کنار اثبات مالکیت است. خاصتا زمانی که دارنده سند عادی در مقابل دارنده سند رسمی قصد اثبات مالکیت داشته باشد، چرا که معمولاً دادگاه‌ها در چنین مواردی دعوای اثبات مالکیت را به استناد بند ۷ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی رد می‌کنند با این اعتقاد که دعوا بر فرض ثبوت دارای اثر قانونی نیست.
راه‌های اثبات دعوی مالکیت چیست؟
به طور کلی راه های اثبات مالکیت عبارت است از:
- سند رسمی
- قرارداد
- تصرف
- شاهد
- اقرار
1 – سند در دعوای اثبات مالکیت:
مهم ترین دلیل مالکیت، سند مالکیت است. امروزه املاک مطابق قانون در دفاتر اسناد رسمی به ثبت می رسند و به این ترتیب دولت فقط کسی را که مال به نام او ثبت شده مالک می شمارد.
2-شهادت شهود:
یکی دیگر از ادله ای که می توان از طریق آن مالکیت را اثبات نمود، استناد به شهادت شهود می باشد برای مثال مدعی می‌تواند به وسیله شهود ثابت نماید که قبلا مال در تصرف او بوده و بعداً متصرف با حیله و تقلب آن را غصب و تصرف نموده است و یا ثابت نماید که مال از طرف متصرف به او انتقال داده شده است البته شاهد باید دارای شرایط قانونی باشد و شهادت هرکسی در دادگاه مورد استناد نیست.
3- تصرف:
اماره ید یا تصرف، راه دیگر اثبات مالکیت است. منظور از اماره ید این است که شخصی که مالی در اختیار دارد و مانند مالک با آن رفتار می‌کند، مالک مال است؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
4-شاهد و دعوای اثبات مالکیت:
با وجود اینکه سند، مهمترین دلیل در اثبات دعوای مالکیت است، نمی توان ارزش اثباتی شاهد را نادیده گرفت
چرا که در بسیاری از مواقع، می‌توان با استفاده از شاهد مالکیت خود را بر اموال اثبات کرد. البته نباید فراموش کرد که شهادت هر شاهد اعتبار ندارد بلکه او باید راستگو و موجه باشد و در ظاهر نیز مشکلی که اعتبار شهادت او را خدشه دار سازد، نداشته باشد.
5-قرارداد:
در این زمینه خواهان دعوای باید ابتدا نسبت به اثبات وجود قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر انتقال مالکیت اقدام کند که معمولاً خواهان در این مورد با ارائه سند عادی نسبت به اثبات وجود قرارداد اقدام می‌نماید، چرا که خواهان بدون تردید دارای سند عادی یا دلیلی غیر از سند رسمی مانند قرارداد شفاهی است که می تواند در این زمینه ارائه کند. اما برای طرح دعوای اثبات مالکیت صرف وجود سند یا قرارداد یا ادله‌ای مبنی بر وجود قرارداد شفاهی یا عادی کافی نیست
نکات مهم در راه‌های اثبات دعوی مالکیت:
حال با نکات مهم در قانون مدنی مربوط راه‌های اثبات دعوی مالکیت آشنا می شویم .
ماده۳۰– طبق ایمن ماده هر مالکی نسبت به ملک خود حق همه گونه تصرف و اِنتفاع دارد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.
ماده۳۱– نمی توان صاحب مالی را از تصرف آن بیرون کرد مگر به حکم قانون.
ماده۳۲– تمام ثمرات و متعلقات اموال مَنقوله و غیرمَنقوله که طبعاً یا در نتیجه عملی حاصل شده باشد بالتبع، مالِ مالکِ اموال مزبوره است.
ماده۳۳– نما و محصولی که از زمین حاصل می‌شود مال مالک زمین است چه به خودی خود روییده باشد یا به واسطه عملیات مالک مگر اینکه نما با حاصل از اَصله یا حَبه غیر حاصل شده باشد که در این صورت درخت و محصول، مال صاحب اَصله یا حَبه خواهد بود اگرچه بدون رضای صاحب زمین کاشته شده باشد.
ماده۳۴– نتاج حیوانات در ملکیت، تابع مادر است و هرکس مالک مادر شد مالک نتاج آن هم خواهد شد.
ماده۳۵– تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
ماده۳۶– تصرفی که ثابت شود ناشی از سبب مُمَلّک یا ناقل قانونی نبوده معتبر نخواهد بود.
ماده۳۷– اگر متصرف فعلی اِقرار کند که مِلک سابقاً مال مُدعی او بوده است در این صورت مشارالیه نمی‌تواند برای رد ادعای مالکیت شخص مزبور به تصرف خود استناد کند مگر اینکه ثابت نماید که مِلک به ناقل صحیح به او منتقل شده است.
ماده۳۸– مالکیت زمین مستلزم مالکیت فضای مُحاذی آن است تا هر کجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیر زمین بالجمله مالک حق همه‌گونه تصرف در هوا و قرار دارد مگر آنچه را که قانون استثناء کرده باشد.
ماده۳۹– هر بنا و درخت که در روی زمین است و همچنین هر بنا و حَفری که در زیر زمین است مِلک مالک آن زمین محسوب می‌شود مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
ماده ۱۹۰– برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
- قصد طرفین و رضای آن‌ها
- اَهلیت طرفین
- موضوع معین که مورد معامله باشد
- مشروعیت جهت معامله
ماده۱۹۱– عقد محقق می‌شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت برقصد کند.
ماده۱۹۲– در مواردی که برای طرفین یا یکی از آن‌ها تلفظ ممکن نباشد اشاره که مبین قصد و رضا باشد کافی خواهد بود.
ماده۱۹۳– انشای معامله ممکن است به وسیله‌ی عملی که مُبین قصد و رضا باشد مثل قبض و اقباض حاصل گردد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.
بیشتر بخوانید :