عموماً در اکثر کشورهای نیمکره شمالی کره زمین، با توجه به زاویه تابش نور ، ساختمان‌ها در قسمت شمالی زمین بنا می شوند. لذا الگوی شهرسازی در کشور ما نیز از این اصل پیروی می‌کند. همچنین از آنجایی که موقعیت قرارگیری ساختمان با توجه به محاسن و معایب آن تفاوت‌های قابل توجهی با هم دارند از این رو میزان نورگیری و گرمای خانه در هر یک از جهت‌ها نیز متفاوت می‌باشد. در این مقاله قصد داریم در خصوص نحوه تشخیص موقعیت ملک شمالی و جنوبی و مزایا و معایب آن بپردازیم.
تشخیص موقعیت ملک شمالی
بهترین روش برای تشخیص جهت جغرافیایی طلوع و غروب خورشید می‌باشد. به نحوی که خورشید در صبح از سمت شرق طلوع می‌کند و در شب هنگام نیز از سمت غرب غروب می‌کند.
از این رو در صورتی که در صبح به نحوی بایستیم که خورشید در سمت دست راست ما قرار داشته باشد می‌توانیم‌جهت‌های جغرافیایی را به راحتی تشخیص دهیم. به نحوی که سمت راست ما شرق، سمت چپ غرب، روبرو شمال و در نهایت پشت سر ما جنوب خواهد بود.
انواع جایگیری ملک
به طور کلی می‌توان گفت خانه‌ها دارای جاگیری‌های زیر هستند:
- خانه‌های شمالی – جنوبی
- خانه‌های شرقی – غربی
- خانه‌های موجود در نبش خیابان
- خانه‌های دوکله و یا دو بر
ملک شمالی – جنوبی
در ابتدا قصد داریم در خصوص خانه‌های شمالی – جنوبی صحبت کنیم. ملک شمالی بر اساس نقشه شهرداری به بنایی گفته می شود که گذر قابل دسترسی در جنوب ملک قرار گرفته باشد. ( اول وارد حیاط و سپس وارد ساختمان می شویم)
ملک جنوبی در نقشه شهرداری به بنایی گفته می شود که گذر قابل دسترسی در شمال ملک قرار گرفته باشد. ( اول وارد ساختمان و سپس وارد حیاط می شویم)
و همچنین ملک شمالی ـ جنوبی (دو کله) نیز وجود دارد که در نقشه شهرداری گذر قابل دسترسی هم در شمال و هم در جنوب ملک وجود داشته باشند. (دسترسی از شمال و جنوب بنا)
خانه‌های شرقی – غربی
برای تشخیص ملک شرقی و غربی روند سخت‌تری را در پیش خواهیم داشت. اما اگر به نحوی بایستیم که در راستای کوچه قرار گیریم و روبروی ما شمال باشد املاکی که در سمت راست کوچه قرار می‌گیرند ملک شرقی و آن‌هایی که در سمت چپ شما قرار می‌گیرند ملک غربی نامیده می‌شوند.
خانه‌های موجود در نبش خیابان
حالت های مختلفی از نحوه قرارگیری ملک وجود دارد که در واقع ترکیببی از جهت های مختلف می‌باشد که اصطلاحاً دو نبش گفته می‌شود.
- ملک شمالی ـ غربی (نبش) نیز وجود دارد که بر اساس نقشه شهرداری به بناهایی گفته می شود که گذر قابل دسترسی هم در جنوب و هم در شرق ملک وجود داشته باشند. (دسترسی از جنوب و شرق بنا)
- ملک شمالی – شرقی (نبش) بر اساس نقشه شهرداری به بنایی گفته می شود که گذر قابل دسترسی هم در جنوب و هم درغرب ملک وجود داشته باشند. (دسترسی از جنوب و غرب بنا)
- ملک جنوبی- غربی (نبش) بر اساس نقشه شهرداری به بنایی گفته می شود که گذر قابل دسترسی هم در شمال و هم درشرق ملک وجود داشته باشند. (دسترسی از شمال و شرق بنا)
- ملک جنوبی – شرقی (نبش) بر اساس نقشه شهرداری به بنایی گفته می‌شود که گذر قابل دسترسی هم در شمال و هم در غرب ملک وجود داشته باشد. (دسترسی از شمال و غرب بنا)
ملک شمالی بهتر است یا جنوبی؟
حال که با انواع جایگیری ملک آشنا شدیم می توانیم آن ها را با هم مقایسه کنیم . اما در ابتدا باید چند عامل و تاثیرگذار در دو ساختمان شمالی و جنوبی با هم بررسی کنیم:
نور
ملک شمالی تنها از یک سمت (جنوب) نور مستقیم دریافت می‌کنند، اما با توجه به اینکه عرض گذر به عرض حیاط برای نورگیری اضافه می‌شود، نور دریافتی از لحاظ مرغوبیت در مقایسه با املاک جنوبی که از ۲ وجه نور دریافت می کنند قابل مقایسه می‌باشد.
با این وجود مشخصا نمی‌توان درباره برتری املاک شمالی یا جنوبی از لحاظ نورگیری نظر مشخصی داد.
نکته: احداث پنجره رو به ملک همسایه به هیچ وجه مجاز نیست، صرفا در صورتی مجاز است که در قالب نورگیر با ابعاد استاندارد باشد.
امنیت ساختمان
خانه های رو به حیاط نسبت به خانه های پشتی یا خانه هایی که به سمت خیابان هستند، از نظر امنیت شرایط بهتری دارند. چرا که اغلب سارقان برای ورود به خانه از راه های ورود فرعی نظیر در پشتی یا پنجره های پشتی اقدام می نمایند.
به عبارت دیگر حیاط خانه های شمالی در دید اهالی بوده و سارقان از این جهت وارد خانه نمی شوند. حیاط خانه های جنوبی هم اغلب در حصار ساختمان ها قرار داشته و احتمال ورود به وسیله آن وجود ندارد. به همین دلیل در اغلب سرقت ها خانه های پشتی ساختمان های شمالی در معرض آسیب قرار می گیرند.
سر و صدا
واحدهای مسکونی رو به حیاط در ساختمان های شمالی با وجود نورگیری بسیار خوب، معایبی هم دارند. یکی از این امتیازات منفی، آلودگی صوتی است. با توجه به اینکه خانه های رو به حیاط، در واقع به سمت خیابان یا کوچه هستند، بسیاری از صداهای فضای بیرون، حیاط و خیابان را به داخل خانه منتقل خواهند کرد. در حالی که خانه های پشتی این ساختمان ها به دلیل فاصله قابل توجه و وجود موانع متعدد به طور کامل از همهمه و سر و صدا دور خواهند بود.
این واحدهای مسکونی نسبت به خانه های رو به حیاط سکوت و آرامش بیشتری خواهند داشت. البته ساکنان واحدهای رو به حیاط با استفاده از پنجره های دو یا چند جداره می توانند از نفوذ آلودگی صوتی به فضای داخلی خانه جلوگیری نمایند.
سرما و گرما
ضلع مقابل حیاط در واحد مسکونی ساختمان های شمالی به طور کامل با با فضای بیرون در تماس است. در حالی که سایر اضلاع خانه با ساختمان ها و دیوارهای دیگر مجاور خواهند بود. به همین دلیل خانه های رو به حیاط نسبت به واحد پشتی در برابر سرما و گرمای محیط بیرون آسیب پذیز هستند؛ بنابراین احتمال گرمای خانه در نیمه اول سال و سرمای آن در نیمه دوم بسیار بالا است.
این در حالی است که همه دیوارهای خانه های پشتی ساختمان های شمالی به لطف دیوارهای سایر سازه ها از سرما و گرما مصون خواهند بود. در نتیجه سرمایش و گرمایش بهتری دارند. گرچه با استفاده از پنجره های دو جداره می توان تا حد زیادی خانه های رو به حیاط را در برابر انتقال حرارت و برودت مقاوم کرد.
گرد و غبار
از دیگر مواردی که در واحدهای ساختمان های شمالی می توان مورد آنالیز قرار داد، میزان نفوذ گرد و غبار داخل آن ها است. همانطور که قابل حدس زد واحدهای رو به حیاط و خیابان در خانه های شمالی نسبت به خانه های پشتی بیشتر در معرض آلودگی، گرد و غبار و آلاینده ها قرار خواهند داشت.
در این مورد هم نظیر سایر موارد استفاده از پنجره های دو جداره باعث کاهش نفوذ گرد و غبار خواهد شد. خانه های پشتی به دلیل دوری از فضای پر گرد و غبار بیرون، تمیزتر، سالم تر و ماندگارتر خواهند بود. این موضوع هزینه های جانبی و زحمات کمتری برای ساکنان ایجاد می نماید.
پارکینگ
پلاک های شمالی و جنوبی از لحاظ نحوه تامین پارکینگ نیز قابل مقایسه هستند. به عنوان مثال در پلاک‌های جنوبی زیر ۳۰۰ متر مربع عملا تامین پارکینگ با مسائل بیشتری نسبت به پلاک‌های شمالی مواجه است.
نکته: طبق طرح تفصیلی تهران در ملک جنوبی با عرض کمتر از ۱۰متر احداث رمپ جهت تامین پارکینگ در زیر زمین مجاز نیست.
پیش آمدگی (کنسول)
طبق قانون شهرداری تهران، املاک جنوبی بر اساس ضوابط مشخص، مجاز به احداث کنسول روی گذر می‌باشند. مساحت پیش آمدگی‌های روی گذر (کنسول‌ها) در کنترل سطح اشغال کسر می‌گردد.
سطح اشغال قابل احداث
املاک جنوبی بنای قابل احداث بیشتری نسبت به املاک شمالی دارند.
املاک شمالی با توجه به ضرورت استفاده از نورگیر در تامین نور ریزفضاها، بنای قابل احداث کمتری نسبت به املاک جنوبی دارند زیرا در املاک جنوبی در صورتی که نور اتاق‌ها، آشپزخانه‌ها و سالن، از گذر و حیاط تامین باشد، در صورت تایید شهرداری به ازای ۲ متر پیشروی مازاد %۶۰، می توان نورگیرها را حذف کرد و بنایی بیشتر از ۶۰ % احداث نمود.
محوطه سازی
محوطه‌سازی در املاک شمالی مرغوب¬تر است؛ چرا که در املاک شمالی، حیاط نقش ورودی را برای ساختمان ایفا می‌کند که می‌تواند بر انتخاب و فروش ملک تاثیر مثبت بگذارد، اما در املاک جنوبی حیاط در جنوب ساختمان می‌باشد.
نما
با توجه به الزام نماسازی در ۲ وجه شمالی و جنوبی املاک جنوبی، هزینه نماسازی بیشتر می‌باشد
برای آشنایی با نحوه تشخیص سن ساختمان می توانید این مقاله را مشاهده کنید.
[/av_promobox]
حالا ملک شمالی بهتر است یا جنوبی؟
با وجود همه مزایا و معایبی که مطرح شد، باز هم می توان گفت واحدهایی که نور بیشتری دارند محبوب ترند؛ چرا که بیشتر افراد ترجیح می دهند به جای فضای نیمه تاریک با نور مصنوعی لامپ ها و چراغ ها، در طول روز نور طبیعی فضای خانه را روشن و مملو از انرژی مثبت کند.
اما باز هم این شما هستید که با توجه به ملاک های شخصی و ویژگی های ملک مورد نظر، اقدام به تصمیم می گیرید. ملک جنوبی شاید به صورت کلی بهتر از واحد های شمالی به نظر برسد، اما در اصل این نقشه، موقعیت بنا، نمای ساختمان، عمر بنا و … است که در برایند معیارها تاثیرگذار هستند.
ملک شرقی بهتر است یا غربی ؟
چند نکته در خصوص ساختمان های شرقی و غربی:
- نورگیری در ملک شرقی به نحوی است که در ساعات اولیه روز تا نزدیک ظهر از نور خوبی برخوردار می‌باشند اما پس از آن جهت‌گیری خورشید تغییر خواهد کرد و نورگیری در خانه‌های غربی بهتر است. به نحوی که در ساعات پایانی روز ملک غربی دارای نورگیری بسیار خوب و طولانی می‌باشد.
- بر اساس نورگیری در ملک شرقی – غربی اتاق‌خواب‌ها و نشیمن در طراحی نقشه به‌گونه‌ای قرار می‌گیرند که ساکنین خانه از نور خانه بیشترین بهره را خواهند برد. به این صورت که اتاق‌های خواب در ضلع شرقی قرار خواهند گرفت و بیداری افراد با نور مناسب ابتدای روز هم‌زمان خواهد بود و اتاق نشیمن خانه در ضلع غربی قرار خواهد گرفت تا مدت زمان بیشتری را در معرض نور خورشید باشد.
- در صورتی که باد غالب منطقه جغرافیایی غرب به شرق و یا به صورت برعکس باشد در صورت باز کردن پنجره‌های شرقی و غربی ساختمان جابه‌جایی هوا سریع و آسان انجام خواهد گرفت. این موضوع به طور ویژه در صبح و برای تازه کردن هوای منزل از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار می‌باشد.
- نور غربی گرمای نور جنوبی را ندارد اما با این وجود بسیار روشن است. از این رو نگهداری از گیاهان طبیعی و زنده در اتاق‌ها و بالکن‌های غربی برای رشد آن‌ها نور لازم را تأمین می‌کند.
- دیوارهای ملک شرقی و غربی در فصل تابستان گرم‌تر و در فصل زمستان سردتر از دیوارهای جنوبی، جنوب غربی و جنوب شرقی خواهند بود. از این رو ایجاد دمای مطبوع در داخل ملک شرقی و غربی به صرف هزینه‌های هنگفت نیاز خواهد داشت.
کدام جهت برای ساخت خانه مطلوب است؟
- بهترین ملک از لحاظ نورگیری ملک جنوبی می‌باشد و گرمای بیشتری در فصول سرد نیز دارند.
- نورگیری و گرمای مناسب باعث شده است تا ملک جنوبی از قیمت بیشتری در مقایسه با دیگر املاک برخوردار باشد.
- در ملک شرقی و غربی هزینه سرمایش و گرمایش در خانه بیشتر است که این امر به علت سرد بودن دیوارهای شرقی و غربی در فصل زمستان و گرمای زیاد آن‌ها در فصل تابستان می‌باشد.