آشنایی با انواع فسخ قرارداد و کاربرد های آن

زمانی که در یک قرارداد از فسخ کردن صحبت باشد بدین معنی است که یکی از طرفین قرارداد، به انجام موارد ذکر شده در متن قرارداد، خاتمه دهد و از ادامه تعهدات خود امتناع کند. در مقالات قبلی در مورد فسخ قرارداد صحبت کردیم. در این مقاله قصد داریم به آشنایی با انواع فسخ قرارداد و بررسی آن ها بپردازیم .

انواع فسخ قرارداد

طبق ماده 396 قانون مدنی ، مواردی که باعث می شود خریدار یا فروشنده بتواند قراردادی را فسخ کنند که عبارتند از :

1-خیار مجلس

2-خیار حیوان

3-خیار شرط

4-خیار تاخیر ثمن

5-خیار رویت و تخلف وصف

6- خیار غبن

7-خیار عیب

8-خیار تفلیس

9-خیار تبعض صفقه

10-خیار تخلف شرط

1. خیار مجلس در فسخ قرارداد

وقتی دو نفر با هم قراردادی می بندند تا زمانی که از هم جدا نشده اند می توانند معامله را به هم بزنند که قانون مدنی به این نوع فسخ خیار مجلس می گوید .(م 397 قانون مدنی )

2. خیار حیوان در فسخ قرارداد

اگر چیزی را که مورد معامله قرار می دهیم حیوان باشد مثلا فروشنده یک راس گاو را بفروشد و خریدار در مقابل آن مبلغی پول به فروشنده بدهد از روز معامله به مدت 3 روز خریدار حق فسخ معامله را دارد .(398ق.م)

نکته :اختیار فسخ معامله یعنی حق به هم زدن معامله مخصوص کسی است که از معامله ضرر می بیند .

3. خیار شرط فسخ قرارداد

گاهی طرفین اختیار فسخ معامله را برای خریدار یا فروشنده یا هر دو در قراردادشان می آورند .برای مثل ممکن است در قرارداد شرط شود خریدار برای مدت یک ماه حق فسخ داشته باشد نکته مهم این است که در این نوع فسخ حتما باید مدتی را که خریدار حق فسخ دارد مشخص شود.(مواد 398، 399، 400، 401ق .م)

4. خیار تاخیر ثمن در فسخ قرارداد

از انواع دیکر فسخ قرارداد خیار شرط است. وقتی چیزی را معامله می کنید که مال معین باشد یا در حکم مال معین باشد. مثل اینکه یک خودرو را که صفر نیست بخواهیم بفروشیم در مقابل مبلغی پول و برای پرداخت مبلغ مذکور یا تسلیم کردن خودرو ،مدت تعیین نشده باشد و خریدار و فروشنده هیچ کدام مورد معامله را به یکدیگر نداده باشد و 3 روز هم از تاریخ قرارداد بگذر و بعد این 3 روز هنوز خریدار مبلغ پول مورد توافق را به فروشنده نداده باشد فروشنده حق فسخ معامله را دارد .(م 402 )

بیشتر بخوانیم : انفساخ قرارداد اجاره | انفساخ اجاره نامه و فرق آن با فسخ قرارداد

5. خیار ما یفسد لیوم در فسخ قرارداد

هر گاه کالای مورد معامله از چیزهای فاسد شدنی باشد مثل میوه و سبزی که در کمتر از 3 روز فاسد یا کم قیمت می شود در این صورت خیار تاخیر ثمن از تاریخی که کالا رو به فساد  یا کم قیمت شدن می رود اعمال می شود .(م 409 )

6. خیار رویت و تخلف وصف در فسخ قرارداد

اگر طرفین بدون اینکه مورد معامله را دیده باشند از روی وصفی که بیان می شود مبادرت به خرید و فروش کنند. کسی که آن مال را ندیده و از روی وصف و تعریف معامله کرده باشد و بعدا ببیند که مطابق آن تعریف و وصف نیست حق خواهد داشت معامله را به هم بزند .

در واقع خیار رویت به کسی حق به هم زدن معامله را می دهد که مال را ندیده و به اعتبار وصفی که از آن شده وارد معامله شده است .

7. خیار غبن در فسخ قرارداد

از انواع دیگر فسخ قرارداد ، خیار غبن است . این نوع حق فسخ بیشتر مواقع اتفاق می افتد که اشخاص در زمان بستن قرارداد از قیمت های آگاهی ندارند اما از لحاظ اضطرای مجبور به معامله کردن می باشند .

اگر یکی از طرفین در هنگام معامله غبن فاحش داشته باشد حق خواهد داشت که قرارداد مزبور را به هم بزند .(م419)

غبن چیست ؟

در اکثر مواقع دو طرف معامله می کنند و با توجه به نوسان قیمتها از قیمت واقعی آگاه نبوده اند در این صورت ممکن است یکی ارزان بفروشد یا دیگری گرانتر از قیمت عادله بخر در این صورت می گویم طرف مغبون شده است .

8. خیار عیب فسخ قرارداد

خیار عیب مربوط به موردی است که در حین قرارداد در مورد معامله عیبی بوده و طرف مقابل از آن بی اطلاع بوده است در این گونه مورد طرفی که مال معیوب را دریافت کرده است 2 تا حق پیدا میکند. می تواند معامله را به هم بزند یا اینکه معامله را به هم نزد و تفاوت قیمت مالی که عیب دارد و مال در زمان بی عیبی را از طرف قرارداد بخواهد .(422ق.م )

9.خیار تدلیس در فسخ قرارداد

تدلیس یعنی یک سیری عملیاتی را انجام دهیم که باعث فریب دیگری شود ،شاید بتوان گفت تدلیس مصداق ضرب المثل  معروف طوطی را رنگ کردن و به جای قناری فروختن باشد .(م 438 ).

اگر فروشنده خریدار را فریب دهد و تدلیس کند خریدار می تواند معامله را به هم بزند و در مواردی هم که خریدار به جای پول مال معین را به فروشنده می دهد در این صورت اگر خریدار در آن مال تدلیس کند فروشنده حق فسخ خواهد داشت .(م439)

10. خیار تخلف از شرط در فسخ قرارداد

گاه در معامله علاوه بر اصل معامله شرطی آورده می شود در صورتی که یکی از طرفین از این شرط ضمکن معامله تخلف و تخطی کند طرف دیگر حق فسخ معامله را خواهد داشت .(م 444ق م )