حق کسب و پیشه و سرقفلی هر دو از جمله حقوق مادی و غیر عینی هستند اما در عین این شباهت آن ها تفاوت هایی با هم دارند و متاسفانه در بسیاری موارد و مواقع به جای هم به کار برده می شوند. در این مقاله قصد داریم درباره فرق حق کسب و پیشه و سرقفلی صحبت کنیم. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
برای بیان فرق حق کسب و پیشه و سرقفلی بهتر است با مفهوم این دو بیشتر آشنا شویم.
مفهوم سرقفلی
مفهوم اصطلاح سرقفلی فقط یک حق است و در روابط موجر و مستاجر این حق محقق می شود :
یعنی پولی است که در ابتدای عقد اجاره به هر علتی، توسط صاحب ملک از مستاجر دریافت میشود.
سرقفلی گرفتن مالک از مستاجر
در ماده ۶ قانون روابط موجر و مستاجر بیان شده است:
هرگاه مالک، ملک تجاری خود را به اجاره واگذار نماید می تواند مبلغی را تحت عنوان سرقفلی از مستأجر دریافت نماید.
مستأجر می تواند در مدت اجاره برای واگذاری حق خود مبلغی را از موجر یا مستأجر دیگر به عنوان سرقفلی دریافت کند، مگر آنکه در ضمن عقد اجاره حق انتقال به غیر از وی سلب شده باشد.
- تبصره ۱ – چنانچه مالک سرقفلی نگرفته باشد و مستأجر با دریافت سرقفلی ملک را به دیگری واگذار نماید پس از پایان مدت اجاره مستأجر اخیر حق مطالبه سرقفلی از مالک را ندارد.
- تبصره ۲ – در صورتی که موجر به طریق صحیح شرعی سرقفلی را به مستأجر منتقل نماید، هنگام تخلیه مستأجر حق مطالبه سرقفلی به قیمت عادله روز را دارد.
سرقفلی گرفتن مستاجر از مالک
گاهی هست که این مستاجر است از مالک یا موجر سرقفلی می گیرد و آن زمانی است که مستاجر در ضمن عقد اجاره حقی به نفع وی درج شده است و بخواهد از این حق خود بگذرد در واقع این حق سرقفلی یک عوض است بابت اسقاط حق از طرف مستاجر.
ماده ۸ قانون روابط موجز و مستاجر اینگونه بیان می کند:
هرگاه ضمن عقد اجاره شرط شود که مالک عین مستاجره را به غیر مستأجر اجاره ندهد و هر ساله آن را به اجاره متعارف به مستأجر متصرف واگذار نماید، مستأجر می تواند برای اسقاط حق خود و یا تخلیه محل مبلغی را به عنوان سرقفلی مطالبه و دریافت نماید.
مفهوم حق کسب و پیشه
حق کسب و پیشه و تجارت حقی است که کاسب نسبت به محلی پیدا میکنند . این حق از تقدم در اجاره ملک، حسن شهرت، جمع آوری مشتری، و رونق کسبی است که بر اثر عملکرد مستاجر محل ملک به وجود آمده است .
در واقع امر حق کسب و پیشه تنها به مستاجر تعلق دارد و صاحب ملک نمی تواند دارای این حق شود .
قانونگذار در سال 1376 از واژه سرقفلی استفاده کرده و تا قبل از آن حق کسب و پیشه و تجارت ذکر می شد . قانونگذار قبل از تصویب قانون 1376 معتقد بودند که سرقفلی همان حق کسب و پیشه است و تفاوتی میان آن دو قائل نبودند، اما گروهی دیگر کاملاً از هم جدا می دانستند در واقع با تعریف اولیه فوق هم مشخص میشود که این دو واژه با هم تفاوت دارند.
بیشتر بخوانید : حق کسب و پیشه چیست ؟
فرق حق کسب و پیشه و سرقفلی
حال که با این دو مفهوم آنشا شدیم می توانیم با فرق حق کسب و پیشه و سرقفلی آشنا شویم.
- سرقفلی عبارت است از مال یا مبلغی که مستأجر در ابتدای انعقاد قرار داد اجاره به موجر می دهد و با پرداخت این مبلغ استحقاق دریافت معادل عادلانه آن را در زمان تخلیه پیدا می کند. ولی حق کسب و پیشه و تجارت در حقیقت عبارت است از آن کسب شهرت و رونقی است که در ملک به واسطه اقدام مستأجر به وجود آمده است .چه مستأجر مال یا وجهی به موجر داده یا نداده باشد.
- حق‌کسب و پیشه و تجارت تدریجی حاصل می شود و ممکن است اصلاً چنین حقی به وجود نیاید. حال آنکه حق سرقفلی قطعی است و به محض پرداخت مبلغ یا مال از سوی مستأجر به موجر به وجود می آید.
- میزان حق سرقفلی مشخص است. ولی میزان و مقدار حق کسب، پیشه و تجارت قابل محاسبه و پیش بینی نیست و ممکن است موجر به طریق صحیح در پایان عقد اجاره به واسطه وقوع تخلفی از جانب مستأجر به طور کل ساقط شود یا اصلاً چنین حقی حاصل نگردد.
- سرقفلی قابل اسقاط است؛ زیرا با پرداخت مبلغی از طرف مستأجر محقق می شود؛ هرچند برخی بر این عقیده هستند که با انعقاد عقد سبب ایجاد شده و شرط استحقاق، حسن شهرت است. حق سرقفلی قابل توقیف است؛ ولی حق‌کسب و پیشه قابل توقیف نیست.
- حق سرقفلی قابل ضمان است یعنی می شود برای پرداخت آن از دیگری ضمانت کرد ولی حق‌کسب و پیشه قابلیت ضمان را ندارد.
- سرقفلی قابل واگذاری و انتقال به غیر است؛ ولی حق‌کسب و پیشه قابل واگذاری به غیر نیست، مگر به موجب درخواست تجویز انتقال منافع و صدور حکم در این خصوص و یا تفویض انتقال به غیر.
- حق سرقفلی با تخلف ساقط نمی شود؛ ولی حق کسب به صرف تحقق تخلف ساقط میگردد.
- سرقفلی ذاتاً قابل اسقاط، توقیف، ضبط و حتی ضمان است؛ اما در مورد حق‌کسب و پیشه این موارد مصداق ندارد. سرقفلی به مالک پرداخت میشود نه به مستأجر اول و همچنین شهرت تجاری و رونق کسبی و اعتبار صنفی خلاف حق‌کسب و پیشه در سرقفلی تأثیری ندارد . مالک میتواند سرقفلی را نگیرد و ملک خود را اجاره دهد؛ ولی نمی تواند بعداً از مستأجر سرقفلی مطالبه کند که این موارد در حق‌کسب و پیشه و تجارت مطرح نیست.